Cel prowadzenia spółki osobowej koncentruje się wokół szczególnego charakteru tego typu działalności. Fundamentem funkcjonowania spółek osobowych jest więź łącząca wspólników. Łączą się w celu prowadzenia firmy, wspólnie za nią odpowiadają i ja reprezentują.
W Polsce ludzie najczęściej decydują się na prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej. Wspólne łączenie sił jest możliwe poprzez założenie spółki handlowej, czy spółki cywilnej. Przedsiębiorcy łączą się, aby wspólnie prowadzić interes i zarabiać. Dzielą się zyskiem, wspólnie ponoszą koszty i ryzyko. W zależności od spółki różnią się one w kwestiach takich jak ochrona prywatnego majątku, podział obowiązków, czy formy opodatkowania. W jakim celu prowadzi się spółkę osobową i czym ona się charakteryzuje?
Spis treści
Spółka osobowa a spółka kapitałowa
Spółki dzielimy na spółki prawa handlowego i spółki prawa cywilnego. Spółka cywilna regulowana jest przez kodeks cywilny. Spółka nie ma osobowości prawnej. Rodzaje spółek prawa handlowego dzielimy na spółki kapitałowe i spółki osobowe. Spółki osobowe wyróżnia współdziałanie wspólników. Dlatego w przypadku spółek osobowych nie ma możliwości założenia takiej działalności tylko przez jedną osobę, co umożliwia założenie spółki kapitałowej. W spółkach osobowych między wspólnikami zachodzą więzi osobiste, gdzie każdy ze wspólników angażuje się w działalność przedsiębiorstwa. Spółka osobowa jest bytem odrębnym od wspólników. Sama może między innymi zaciągać zobowiązania. Interesy spółki osobowej prowadzą jej wspólnicy, z kolei w spółce kapitałowej obecne są organy reprezentującymi firmę, lecz wspólnicy spółki kapitałowej również mogą wchodzić w skład organów.
Rodzaje spółek osobowych
W działaniu spółek osobowych ważne jest pojęcie zaufania. Jest ono niezbędne między wspólnikami, aby mogli prowadzić firmę i dbać o jej interesy. To ważne, ponieważ wspólnicy ponoszą pełną odpowiedzialność majątkową za zobowiązania spółki osobowej. Do spółek osobowych należą:
- Spółka jawna – mogą ją stworzyć jednakowo osoby fizyczne, osoby prawne, czy jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi. W przypadku tej spółki wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem. Nie obowiązuje minimalny wkład finansowy, lecz dla rozpoczęcia działalności spółka musi dysponować ustalonym w umowie majątkiem. Wnoszą go wspólnicy. W zamian za wkłady otrzymują udziały w spółce. Do każdego wspólnika spółki jawnej należy prawo jej reprezentacji. Można jednak określić w umowie osoby z prawem do prowadzenia spółki.
- Spółka partnerska – w przypadku tego rodzaju spółki założyć ją mogą wyłącznie przedstawiciele wolnych zawodów. Są to zawody wymienione w art. 88 Kodeksu spółek handlowych. Wolny zawód wykonuje np. księgowy, lekarz, adwokat, czy architekt. W przypadku tej spółki partnerzy nie odpowiadają za długi spółki, które są wynikiem działalności innego partnera. Spółkę zakłada się na podstawie umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Ile osób może być w spółce? Aby spółka powstała potrzebne są przynajmniej dwie osoby.
- Spółka komandytowa – wspólnikami w spółce komandytowej jest komplementariusz i komandytariusz. Za zobowiązania spółki odpowiada komplementariusz, zajmuje się on reprezentowaniem spółki, a komandytariusz pełni funkcję pełnomocnika i odpowiada swoim majątkiem do wysokości sumy komandytowej.
- Spółka komandytowo-akcyjna – w jej założeniu udział bierze przynajmniej dwóch lub więcej wspólników, w tym jeden komplementariusz i jeden akcjonariusz. Założenie spółki wymaga minimalnej wysokości kapitału zakładowego w wysokości 50 000 zł. Jest on pokryty wkładami pieniężnymi lub niepieniężnymi. Za zobowiązania przedsiębiorstwa odpowiada spółka i komplementariusz. Wkład akcjonariusza może zostać przekazany na spłatę zadłużenia, jeśli spłata z majątku spółki okaże się niewystarczająca.
Jak powstaje spółka osobowa?
Spółki osobowe w większości zakłada się przez spisanie umowy spółki przez wspólników. W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej założyciele podpisują statut spółki. W zależności od tego, jaki rodzaj spółki wybierzemy, obowiązują inne zasady sporządzenia pisma. Spółka jawna wiąże się ze spisaniem umowy pod rygorem nieważności. W przypadku, gdy wspólnik wynosi wkład w postaci nieruchomość, należy sporządzić akt notarialny. Jeśli wspólnik wnosi przedsiębiorstwo, wówczas umowa musi być zawarta z podpisami notarialnie poświadczonymi. Spółkę jawną można założyć przez internet pod warunkiem, że wkłady wspólników występują tylko w formie pieniężnej. W przypadku spółki komandytowej zastosowanie ma umowa w formie aktu notarialnego, a w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej statut w formie aktu notarialnego. Spółkę osobową należy wpisać do Krajowego Rejestru Sądowego. Cechą szczególną spółek osobowych jest konieczność założenia przynajmniej przez dwie osoby, a w nazwie spółki musi się znajdować przynajmniej jedno nazwisko lub nazwa wspólnika.
Cel założenia spółki osobowej
Działalność spółki osobowej opiera się na osobistej więzi między jej wspólnikami. To ich osobiste zaangażowanie w działalność spółki stanowi fundament organizacji. Celem założenia spółki osobowej jest prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Art. 3 w dziale pierwszym Kodeksu spółek handlowych określa cel zawarcia umowy spółki handlowej.
Art. 3. [Definicja spółki handlowej]
Przez umowę spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.
Spółkę osobową można założyć w celu prowadzenia różnego typu działalności. Często są to firmy handlowe, zajmujące się handlem detalicznym lub hurtowym, czy sprzedażą w sklepie stacjonarnym, czy online. W ramach spółki osobowej można świadczyć różnego rodzaju usługi, np. kosmetyczne, czy informatyczne. Specjaliści wykorzystują ten rodzaj spółki w usługach doradczych.
Regulacje prawne dotyczące spółek osobowych
Działalność spółek osobowych określa Kodeks spółek handlowych. Dział II aktu prawnego poświęcony jest spółkom osobowym i określa takie kwestie jak zdolność prawna spółki osobowej, zgoda wspólników na zmianę umowy, przejście ogółu praw i obowiązków, uproszczona rachunkowość spółki osobowej. Kodeks dokładnie opisuje każdy z rodzajów spółek osobowych, określa przepisy regulujące ich działanie, przepisy ogólne związane z kwestią podmiotowości, czy przeniesienia członkostwa. W Kodeksie spółek handlowych znajdziemy również informacje na temat przekształcania spółek z udziałem spółek osobowych.
Podmiotowość prawna spółek osobowych
Spółki osobowe stanowią odrębną od wspólników strukturę. Dotyczy to samej organizacji, jak i majątku. Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, lecz mają zdolność prawną. Mają możliwość nabywania praw, własność nieruchomości, praw rzeczowych. Mogą zaciągać zobowiązania, posiadają zdolność sądową i procesową. Mogą stanowić stronę w procesie sądowym, mają prawo kogoś pozwać, jak i same zostać pozwane. Spółki osobowe od osób prawnych odróżnia brak organów spółek osobowych z pewnymi wyjątkami oraz nieograniczona odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Spółka posiada majątek odrębny od majątku wspólników, zdolność restrukturyzacyjną i upadłościową.
Przeniesienie praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej
Przeniesienie praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej jest możliwe, jeśli zostało to dozwolone w umowie. Warto pamiętać o tym, co stanowi podstawę spółek osobowych, czyli o więzi między wspólnikami. To tworzy ich szczególny charakter, co wpływa również na regulacje związane z przeniesieniem praw i obowiązków. Nie zachodzi poprzez nabycie lub zbycie udziałów, czy akcji. Kodeks spółek handlowych określa, że przeniesienie ogółu praw i obowiązków wymaga zgody od pozostałych wspólników. Chociaż te kwestie można zmienić w ramach umowy spółki. Nowy partner spółki partnerskiej musi mieć odpowiednie uprawnienia do jej prowadzenia. Nowy wspólnik, na którego przeniesiono prawa i obowiązki otrzymuje ogół praw całościowych.
Odpowiada on z dotychczasowym wspólnikiem za zobowiązania spółki i za zobowiązania, które powstały przed jego dołączeniem do składu wspólników. Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej. Dołączenie akcjonariusza do spółki następuje w ramach objęcia akcji w podwyższonym kapitale zakładowym lub przez nabycie akcji spółki. Komplementariusz może dołączyć, jeśli statut spółki na to pozwala. Dopuszczalne jest przystąpienie do spółki osoby trzeciej lub zmiana statusu akcjonariusza na komplementariusza. Warto pamiętać, że jeśli umowa spółki nie dopuszcza możliwości przystąpienia do niej nowego wspólnika, to treść umowy można zmienić. Oczywiście, jeśli zgodzą się na to wszyscy wspólnicy spółki osobowej.
Zmiana umowy spółki osobowej
Wspólnicy mają pewną swobodę określenia niektórych zasad związanych z działaniem przedsiębiorstwa w umowie spółki. Jedną z takich zasad jest określenie zmiany postanowień umowy. Z założenia zmiany wymagają zgody wszystkich wspólników. Jednak w umowie spółki można te kwestie uregulować. O możliwości zmian mówi nam art. 9 Kodeksu spółek handlowych.
Art. 9. [Zgoda wspólników na zmianę umowy]
Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.
Kto może reprezentować spółkę osobową?
Sposób reprezentacji prowadzenia spraw spółki osobowej jest uzależniony od rodzaju konkretnej spółki. Reprezentacja spółki obejmuje między innymi prawo do składania oświadczeń woli i dokonywania czynności prawnych. W spółce jawnej prawo do reprezentowania spółki ma każdy wspólnik. Mowa zarówno o wspólnikach będących osobami fizycznymi, jak i prawnymi. Umowa spółki umożliwia określenie szczegółowych zasad sposobu reprezentacji firmy. Każdy wspólnik może bez uchwały wspólników prowadzić sprawy spółki nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności. Sprawy przekraczające zwykłe czynności spółki wymagają zgody wszystkich wspólników.
W spółce partnerskiej każdy z partnerów ma prawo reprezentować spółkę. W umowie również można określić inny sposób reprezentacji przez partnera wraz z innym partnerem, czy prokurentem. W spółce partnerskiej możliwe jest powołanie zarządu do reprezentacji i prowadzenia spraw spółki. W zarządzie mogą być wspólnicy i osoby spoza. W spółce komandytowej to komplementariusze mogą samodzielnie reprezentować spółkę. Komandytariusz może reprezentować spółkę jako pełnomocnik. Z kolei w spółce komandytowej komplementariusz może samodzielnie reprezentować spółkę, a rolę pełnomocnika może pełnić akcjonariusz.
Organy spółek osobowych
Brak organów takich jak zarząd, rada nadzorcza, zgromadzenie wspólników to kwestia odróżniająca spółki osobowe od spółek kapitałowych. Wyjątek stanowi spółka partnerska, w której możliwe jest utworzenie zarządu. W spółce komandytowo-akcyjnej z kolei funkcjonuje walne zgromadzenie. Jeśli w spółce występuje więcej niż 25 akcjonariuszy wówczas także rada nadzorcza.
Odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki osobowej
Ogólnie mówiąc o spółkach osobowych mamy do czynienia z odpowiedzialnością całym swoim majątkiem osobistym wspólników. Jednak i tutaj zachodzą pewne różnice między konkretnymi spółkami osobowymi.
- W spółce jawnej spółka i wspólnicy odpowiadają za zobowiązania firmy. Spółka i wspólnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność. W przypadku, gdy majątek spółki nie wystarcza na spłaty zobowiązań, wówczas wspólnicy są odpowiedzialni za ich spłatę. Odpowiadają bez ograniczenia całym swoim majątkiem.
- W spółce partnerskiej odpowiedzialność spoczywa na spółce i partnerach. Przy czym partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania drugiego partnera, które wynikają z wykonywania przez niego wolnego zawodu. Partnerzy odpowiadają solidarnie za zobowiązania. Bez ograniczenia i całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność partnera jest wyłączona w razie zobowiązań spowodowanych przez pracowników i współpracowników spółki podlegających kierownictwu innego partnera.
- W spółce komandytowej za zobowiązania odpowiada spółka i wspólnicy. Występuje solidarna odpowiedzialność, jednak odpowiedzialność wspólników jest uzależniona od ich statusu. Komplementariusz odpowiada całym swoim majątkiem bez ograniczenia, a komandytariusz do wysokości sumy komandytowej.
- Z kolei w spółce komandytowo-akcyjnej za zobowiązania odpowiada spółka i komplementariusze. Akcjonariusz nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki, lecz jeśli zobowiązania przekraczają majątek spółki, wówczas wkład wniesiony przez akcjonariusza może zostać przeznaczony na spłatę zadłużenia.
Spółka przestaje istnieć w momencie wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego. Spółkę osobową można rozwiązać. W umowie można określić, jakie okoliczności zasądzą o jej rozwiązaniu. Wspólnicy mogą także podjąć jednomyślnie uchwałę w sprawie rozwiązania spółki. Nieco inaczej jest w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej. Tam uchwałę podejmuje walne zgromadzenie za zgodą akcjonariuszy. W przypadku spółki jawnej przeprowadza się postępowanie likwidacyjne. Inny sposób wymaga jednomyślności wspólników. W spółce partnerskiej i spółce komandytowej także należy złożyć wniosek o wykreślenie spółki z KRS. W przypadku spółki komandytowo-akcyjnej przeprowadza się postępowanie likwidacyjne. Do nazwy firmy dodaje się wówczas określenie “w likwidacji”.
