Spółka prywatna to określenie, które w pierwszym kontakcie może się wydawać oczywiste. Samo słowo „prywatna” wskazuje na czyjąś własność. Jak rozumieć ten termin dokładnie? Kiedy mamy do czynienia ze spółką prywatną, jaki jest jej cel i kto może ją założyć?
W Polsce jest do wyboru kilka rodzajów prowadzenia działalności gospodarczej. Główny podział kontrastuje prowadzenie firmy w pojedynkę i w spółce. Dlatego tez wyróżniamy jednoosobową działalność gospodarczą oraz spółki: cywilne i spółki prawa handlowego. Jednak analizując wszystkie rodzaje podmiotów dostępnych na rynku, możemy dostrzec znacznie więcej kryteriów, których można użyć do dalszego podziału działalności. Spółki możemy także podzielić na prywatne i publiczne. Czym różnią się od siebie spółki?
Spis treści
Co to jest spółka prywatna?
Spółką prywatną nazywamy firmę, której właścicielami są prywatni inwestorzy. To może być osoba, czy spółka. Warunkiem, który determinuje możliwość nazwania spółki prywatną, jest nastawienie na zysk. Akcjonariuszem większościowym spółki prywatnej może być osoba fizyczna lub podmiot niebędący częścią rządu. Znaczenie ma tutaj także kwestia obrotu akcjami.
Spółka prywatna to po prostu jedna z form działalności gospodarczych prawa handlowego. Firmy tego typu są niezwykle ważne dla rozwoju gospodarki. Jedną z najpopularniejszych spółek zakładanych przez prywatne osoby w Polsce jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Spółka publiczna a spółka prywatna
Dokonujemy więc rozdziału z jednej strony na spółki prywatne, a z drugiej na spółki publiczne – z akcjami będącymi przedmiotem publicznego obrotu na giełdzie.
Spółkę prywatną można przekształcić w spółkę publiczną. Następuje to w wyniku sprzedaży akcji dla ogółu społeczeństwa, gdy każdy może je kupić. Zwykle wiąże się to z wieloma zmianami w firmie, związanymi z modelem biznesowym i obowiązkami spółki. Spółkę można także połączyć z firmą prywatną. Konkretyzując, z jednej strony spółka prywatna nie jest notowana na giełdzie, jej akcje nie są więc skierowane do ogółu społeczeństwa.
Z drugiej strony dokonujemy rozdziału w związku z właścicielem firmy. Spółką publiczną zwyczajowo nazywana jest po pierwsze taka, która w całości lub częściowo należy do państwa i jest przez nie zarządzana. Charakter spółki z publicznej może się zmienić na prywatną, gdy większość jej akcji zostanie sprzedanych i ich większa część nie będzie już należeć do państwa. Podczas gdy spółka prywatna nastawiona jest na zysk, spółka publiczna z założenia dąży do dobra wspólnego społeczeństwa. Państwo działa na rzecz ludu, oferując usługi związane z usługami publicznymi, np. mające związek z zagospodarowaniem przestrzeni miejskiej.
Co cechuje spółkę prywatną?
Jak już wspomniano, spółka prywatna jest nastawiona głównie na zysk.
- Spółka prywatna zwykle kontrolowana jest przez niewielką grupę osób. Osoby zarządzające spółką rzeczywiście są zaangażowane w jej sprawy.
- Spółka płaci podatki i musi przestrzegać prawa pracy wobec pracowników.
- Spółka nie jest dostępna na giełdzie. Jej akcje mogą podlegać obrotowi między wspólnikami spółki.
- Może stać się spółka publiczną.
- Może stanowić konkurenta spółek publicznych.
- Musi spełniać wymogi prawne narzucone przez państwo (płacenie podatków, składek na ubezpieczenia).
Jakie są cechy spółki publicznej?
Spółki publiczne:
- Mogą zbierać fundusze publiczne, np. akcje, obligacje, papiery wartościowe. (Sprawdź -> na czym polega akcja)
- Przechodzą złożone procesy prawne wynikające z ich statusu spółki publicznej.
- Od spółek publicznych wymaga się przejrzystości. Spółka ujawnia publicznie informacje związane z firmą, a także raporty finansowe.
- Spełnia wymagania do wejścia na giełdę papierów wartościowych.
- Spółka publiczna może mieć wielu właścicieli, którzy wcale nie muszą być zaangażowani w codzienne sprawy firmy.
- Akcje spółki publicznej notowane są na giełdzie papierów wartościowych. W ten sposób spółka, sprzedając akcje, zdobywa kapitał.
Jakie są rodzaje firm prywatnych?
Z prywatną firmą w Polsce kojarzy się głównie jednoosobowa działalność gospodarcza. Funkcjonują także różne rodzaje spółek. W przypadku firmy prowadzonej ze wspólnikiem spółka prywatną może być:
- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – spółka wyjątkowo popularna w Polsce. Jak sama nazwa wskazuje, ogranicza odpowiedzialność wspólników, którzy nie ponoszą osobistej odpowiedzialności, własnym majątkiem za zobowiązania spółki.
- Spółka jawna – tylko komplementariusz, będący jednym ze wspólników podnosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, a wspólnicy spółki jawnej (komandytariusze) do wysokości swojego wkładu.
- Spółka partnerska – złożona z dwóch osób fizycznych, uprawnionych do wykonywania wolnych zawodów. Za zobowiązania odpowiada spółka i partnerzy. Jednak partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innego partnera w związku z jego działalnością w zakresie wolnego zawodu.
- Spółka komandytowa – jak inne spółki osobowe nie posiada osobowości prawnej. Komplementariusze ponoszą pełną odpowiedzialność, a komandytariusze do wysokości wkładu.
- Spółka komandytowo – akcyjna – łączy cechy spółki komandytowej i akcyjnej. Ma co najmniej dwóch wspólników: komplementariusza i akcjonariusza. Komplementariusz ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki i ma prawo do prowadzenia spraw spółki.
- Spółka cywilna – niebędąca osobą prawną. Wspólnicy spółki cywilnej ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za jej zobowiązania.
- Spółka akcyjna – może być spółką publiczną, jak i prywatną, choć jest odpowiednia dla właścicieli, którzy planują wprowadzić ją na giełdę i sprzedawać akcje spółki akcyjnej.
Europejska spółka prywatna
Od 2010 roku trwają pracę nad tzw. europejską spółką prywatną. Taka forma działalności miałaby zostać wprowadzona do prawa Unii Europejskiej. Jej powołanie ma na celu zniesienie ograniczeń dla małych i średnich przedsiębiorstw w UE, zatrudniających do max. 250 pracowników. Wprowadzenie rozwiązań w ramach planu Small Business Act miałoby ułatwić założenie i prowadzenie działalności oraz zwiększyć atrakcyjność prowadzenia firmy. Przedsiębiorcy mogliby rozszerzyć swoją działalność o rynki zagraniczne.
Czym jest spółka w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego?
W Polsce wyróżniamy także tzw. partnerstwo publiczno-prywatne. Jest to współpraca sektora publicznego i prywatnego, w której zadania i ryzyka dzieli się między podmiotem publicznym i partnerem prywatnym. Zgodnie z ustawą z dnia 19 grudnia 2008 roku o partnerstwie publiczno – prywatnym, w ramach umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym podmiot publiczny i partner prywatny mogą zawiązać spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną.
Art. 14
1a. Umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym może przewidywać, że w celu jej wykonania partner prywatny nabędzie udziały albo akcje spółki z udziałem podmiotu publicznego. Nabycie może nastąpić w drodze objęcia udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym albo akcji.
2. Cel i przedmiot działalności spółki nie może wykraczać poza zakres określony umową o partnerstwie publiczno-prywatnym.
3. Prawa z należących do Skarbu Państwa udziałów lub akcji w spółce wykonuje organ administracji rządowej, który zawiązał spółkę jako podmiot publiczny.
Taka współpraca ma na celu świadczenie usług, którymi zwyczajowo zajmuje się sektor publiczny. Współpraca przebiega w oparciu o umowę, która zakłada wynagrodzenie dla prywatnego partnera. To podmiot publiczny kontroluje aktywa i usługi powstałe w ramach umowy, świadczone przez partnera prywatnego. Taki rodzaj współpracy nie ma na celu świadczenia usług komercyjnych. To partner prywatny ma angażować się w realizację zadań publicznych. Jednak warto zaznaczyć, że partnerstwo publiczno-prywatne nie jest jedyną formą współpracy, w której sektor prywatny może angażować się w realizację zadań publicznych.
Spółka prywatna – podsumowanie
Patrząc na pojęcie spółki prywatnej holistycznie, w większości krajów taka spółka będzie oznaczała firmę powstałą z prywatnej inicjatywy, finansowaną z kapitału właściciela lub inwestora. Natomiast rozmawiając o spółce publicznej, zwykle mamy na myśli spółkę która, chociaż częściowo jest własnością państwa. Jednak warto mieć na uwadze, że prawo poszczególnych krajów się różni, co może także wpływać na końcowe postrzeganie firmy przez pryzmat spółki prywatnej lub publicznej.
