Nieuczciwa konkurencja może skutecznie przeszkodzić w rozwoju firmy przedsiębiorcom, którzy działają zgodnie z prawem i poszanowaniem konkurentów. Jednak nie każdy czyn, który zwiększa konkurencyjność firmy działającej w tej samej branży, jest czynem nieuczciwej konkurencji. Dowiedz się, czym jest nieuczciwa konkurencja i kiedy masz do czynienia z nieodpowiednimi praktykami.
Założenie własnej firmy zawsze wiąże się z wielkimi nadziejami na jej rozwój i zadowalające zyski z działalności. W końcu bez wiary w powodzenie przedsięwzięcia nikt biznesu nie zakłada. Tymczasem rzeczywistość nie zawsze spełnia nasze oczekiwania. Według danych Euler Hermes aż 80% firm upada jeszcze w trakcie pierwszych 12 miesięcy swojej działalności. Przyczyny upadłości mogą być różne. Często są to zbyt wysokie koszty prowadzenia działalności, czy niewywiązywanie się z umów przez kontrahentów. Jednak przedsiębiorcy w trakcie prowadzenia firmy, napotykają także wiele innych trudności, które wcale nie pomagają w prowadzeniu biznesu. Jednym ze zjawisk, które może skutecznie utrudnić prowadzenie firmy, są nieuczciwe działania konkurencji. Kiedy mamy do czynienia z czynami nieuczciwej konkurencji?
Spis treści
Czym jest nieuczciwa konkurencja? Podstawa prawna
Znaczenie uczciwości w prowadzeniu biznesu jest o tyle istotne, że zostało ujęte w przepisach prawnych. Art. 17 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej nawiązuje do zasad uczciwej konkurencji.
Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.
Zatem, choć wizja szybkiego zwalczenia konkurencji może się dla co poniektórych wydawać kusząca, to prowadząc biznes, niedozwolone są działania naruszające dobre obyczaje. Uczciwość stanowi ważny element prowadzenia biznesu.
Jednak każdy może mieć inne podejście do kwestii uczciwości i stawiać granice działań nieuczciwych bliżej bądź dalej. Aby zapobiec tak swobodnej interpretacji i naruszeniu interesów innych przedsiębiorców, definicja nieuczciwej konkurencji została uregulowana prawnie. Mówi nam o tym art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z przepisem czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy, lub klienta. W dalszej części ujęto katalog czynów, które można uznać za nieuczciwe. Są to m.in. działania wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, czy naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa.
Jakie działania naruszają dobre obyczaje?
Warto przeanalizować w szczególności kwestię zgodności z dobrymi obyczajami. Jest to określenie dosyć niejasne, które może dopuścić do nadużyć interpretacyjnych. Często z zarzutem sprzeczności praktyk przedsiębiorców z dobrymi obyczajami spotykamy się w decyzjach Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Dla lepszego zrozumienia kwestii dobrych obyczajów warto przeanalizować wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 31 lipca 1995 roku I ACr 308/95. Dr Aleksandra Kunkiel-Kryńska w Naruszenie dobrych obyczajów a praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów (Krajowa Konferencja Konsumencka) na podstawie wyroku tłumaczy dobre obyczaje jako zachowania, które nie są nakierowane na zakłócenie funkcjonowania konkurencji poprzez rzetelne współzawodnictwo ceną i innymi pożądanymi cechami oferowanych dóbr i usług.
Kiedy mówimy o nieuczciwej konkurencji?
Nie każde działanie, które przedsiębiorca uzna za nieuczciwe, można podciągnąć prawnie pod czyny nieuczciwej konkurencji. Nawet jeśli coś w opinii przedsiębiorcy jest działaniem niemoralnym, poczuł się skrzywdzony, to nie zawsze może oczekiwać restrykcji prawnych wobec konkurencji. Za konkurenta można by uznać nawet byłego pracownika, który zdecydował się wykorzystać pozyskaną w firmie wiedzę u konkurencyjnej firmy. Nieuczciwe działania mogą pochodzić niekoniecznie nawet od odrębnego podmiotu działającego w tej samej branży, lecz od byłych pracowników, współpracowników, członków zarządu, wspólników.
Działania nieuczciwej konkurencji są ściśle związane z walką o klienta. Gdy jedna firma zyskuje przewagę na rynku, inna traci część klientów. Jeśli dzieje się to w oparciu o uczciwe działania, to nie możemy tutaj dopatrywać się konieczności interwencji Sądu czy Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji. Jeśli jednak konkurent dopuszcza się czynów określonych w art. 3 ust. 2 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, wówczas mamy podstawę do tego, by interweniować w walce o stosowanie dobrych praktyk.
Katalog czynów nieuczciwej konkurencji
Jak już wyżej wspomniano, kwestia tego, jakie działania stanowią nieuczciwą konkurencję, wyjaśnia art. 3 ust. 2 u.z.n.k. Jednak tak naprawdę są to tylko przykłady działań. W rzeczywistości katalog pozostaje otwarty. Pozwala uznać także inne czyny za nieuczciwe, jeśli nie zostały one wymienione niżej. Po prostu nie da się wyszczególnić wszystkich możliwych scenariuszy zachowań, naruszających uczciwość konkurencji. Sąd może wykazać się pewną uznaniowością w tym zakresie. Poniżej zamieszczono działania nieuczciwej konkurencji wraz z regulującymi je przepisami ujętymi w od art. 5 do art. 17 lit. Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa
Kwestię wprowadzającego w błąd oznaczenia przedsiębiorstwa reguluje art. 5 ustawy, który wskazuje na to, że konkurencja działa w sposób nieuczciwy, poprzez oznaczenie przedsiębiorstwa w sposób wprowadzający klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczania innego przedsiębiorstwa. Mowa tu więc o sytuacjach, w których jedna firma niejako podszywa się pod drugą i stara się zwiększyć swoją konkurencyjność, wykorzystując znaki, które klientowi kojarzą się z jakością konkurencyjnej firmy.
Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług
Rozwinięcie tego czynu znajdziemy w art. 8 ustawy.
Czynem nieuczciwej konkurencji jest opatrywanie towarów lub usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym wskazującym bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach.
Posługiwanie się innym oznaczeniem geograficznym co do swoich produktów także może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji. Przewaga może polegać np. na uderzaniu w patriotyczne pobudki klientów poprzez twierdzenie, że produkty są polskiego pochodzenia, albo stanowią produkty regionalne. Aby uznać dokonanie czynu nieuczciwej konkurencji, nie jest konieczne faktyczne wprowadzenie klienta w błąd, a sama możliwość takiego wydarzenia.
Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług
Art. 10 tłumaczy ten czyn nieuczciwej konkurencji jako oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, który może wprowadzać klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich.
Łatwo zauważyć, że oprócz wypracowania w ten sposób przewagi przez konkurenta, jest to także przepis, który świadczy o czynie wyjątkowej nieuczciwości wobec klienta. Konsumenci często sprawdzają skład produktu, aby mieć pewność, że jest zgodny z ich oczekiwaniami. Nieoznaczenie jakiegoś składnika może nawet doprowadzić do tragedii, jeśli dla części osób jest ona alergenem.
Nieuczciwe jest także twierdzenie, że sprzedawany produkt może działać w pewnym celu, a w rzeczywistości w ogóle nie spełnia swojej funkcji. Tak samo jako klienci czujemy się oszukani, kupując dany produkt, np. baterie, których ma się w paczce znajdować 8 sztuk, a okazuje się, że jest 6. Problem polega na tym, że nie zawsze jesteśmy w stanie takie detale zauważyć. Tymczasem firma może, stosując takie nieuczciwe praktyki, zachęcać więcej osób do kupna swoich produktów. Ustawodawca wskazał tutaj także znaczenie samego opakowania w kontekście przepisu.
Czynem nieuczciwej konkurencji jest również wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wywołać skutki określone w ust. 1, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi.
Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa
Zgodnie z art. 11 czynem nieuczciwej konkurencji jest także ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Przy czym za tajemnice przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w poszczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwodostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzenia nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich poufności.
Mamy więc tutaj jasną definicję, która wskazuje, kiedy można uznać czym za naruszenie tajemnicy. Trudno więc tutaj posądzić konkurenta o naruszenie tajemnicy, jeśli w swojej działalności posługuje się schematami ogólnie znanymi w całej branży. Mowa o tajemnicach, które stanowią coś wyjątkowego, wypracowanego w obrębie przedsiębiorstwa. Z czynem mamy do czynienia gdy, tajemnica zostanie ujawniona bez zgody osoby uprawnionej do wykorzystania informacji i zarządzania nimi. Może przyjmować np. formę kopiowania dokumentów, substancji, czy plików elektronicznych.
Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy
Ten czyn nieuczciwej konkurencji można rozpatrywać w ramach art. 12 w sposób dwojaki. W pierwszej kolejności mamy do czynienia z nakłanianiem pracownika do niewykonywania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, czy też innych obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy. Czyli jest to przykład klasycznego werbowania pracowników konkurencyjnej firmy na swoją stronę, często jeszcze w czasie wykonywania umowy. Dalsza treść przepisów wskazuje, kwestię przejmowania klientów. Przejmowanie klientów, czy pracowników nie jest zatem uczciwym rozwiązaniem.
Naśladownictwo produktów
Naśladownictwo produktów określa art. 13. Definicja jest dosyć jasna i mówi nam o tym, że nieuczciwym jest naśladowanie gotowego produktu, polegający na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu. To może sprawić, że klient zostanie wprowadzony w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. Jednocześnie czynem takim nie jest naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, jego budowy, konstrukcji, czy formy koniecznej do zapewnienia jego użyteczności. Jeśli istnieje ryzyko, że taki produkt wprowadzi konsumenta w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, to naśladowca musi odpowiednio ten produkt oznaczyć.
Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie
Czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających błąd wiadomości o swoim, lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysposobienia korzyści lub wyrządzenia szkody. Mowa tu po prostu o „kłamaniu” na temat swojej firmy, czy też firmy konkurencyjnej po to, aby zwiększyć swoją konkurencyjność. Mowa np. o informacjach o wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach, stosowanych cenach, czy osobach kierujących przedsiębiorstwem. Przykład może stanowić posługiwanie się nierzetelnymi wynikami badań, aby potwierdzić swoją konkurencyjność.
Utrudnianie dostępu do rynku
Innym rodzajem czynu nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku. Z tego typu czynem mamy do czynienia, gdy konkurent działa poprzez:
1) sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia, lub świadczenia albo ich odprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców;
2) nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupu towarów lub usług od innych przedsiębiorców;
3) rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów;
4) pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży;
5) działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru, lub usługi u określonego przedsiębiorcy.
Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną
Aby zwiększyć swoją konkurencyjność w ramach art. 15a u.z.n.k, nie można także przekupywać osoby pełniącej funkcję publiczną, która jest przedsiębiorcą, działa na rzecz przedsiębiorcy w ramach uprawnienia do jego reprezentowania albo podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania nad nim kontroli, lub działa na rzecz takiej osoby. Jest to jednocześnie czyn nieuczciwej konkurencji, jak i przestępstwo, naruszające art. 229 Kodeksu Karnego.
Nieuczciwa lub zakazana reklama
W sposób nieuczciwy można także zwiększyć swoją konkurencyjność, stosując reklamę, która jest sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka, wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję o zakupie towaru lub usługi, odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierność dzieci, także wypowiedź zachęcająca do nabywania towarów lub usług, która sprawia wyrażenie neutralnej informacji oraz reklama stanowiąca istotną ingerencję w sferę prywatności, poprzez nagabywanie, czy przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji.
Organizowanie systemu sprzedaży lawinowej;
System sprzedaży lawinowej polega na oferowaniu lub nakłanianiu do zakupu towarów, lub usług wraz ze składaniem obietnicy uzyskania korzyści materialnych za to, że nakłoni się inne osoby do dokonania takiej samej transakcji. W taki sposób działają tzw. piramidy biznesowe.
Nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi
Nie można także wydłużać terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi – jeśli nie jest to uzasadnione. Takim czynem jest naruszenie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, rażące odstępstwo od dobrych praktyk handlowych, naruszające zasady działania w dobrej wierze i zasady rzetelności, niedostosowanie do harmonogramu dostawy towarów lub harmonogramu wykonania usługi, a także nieuwzględnienie właściwości towaru lub usługi, które są przedmiotem umowy.
Jak walczyć z nieuczciwą konkurencją?
Ustawa wymieniona powyżej określa także regulacje, które mają na celu zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji i równe traktowanie wszystkich przedsiębiorców. Jeśli konkurent czuje się poszkodowany ze względu na działania nieuczciwej konkurencji, może wykorzystać rozwiązania cywilnoprawne regulowane w art. 18 u.z.n.k.
W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:
1) zaniechania niedozwolonych działań;
2) usunięcia skutków niedozwolonych działań;
3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
4) naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
Gdzie zgłosić nieuczciwą konkurencję? W związku z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorca może zatem wystąpić ze swoimi roszczeniami do sądu, jak i powiadomić Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jednak UOKiK nie zajmuje się wszystkimi rodzajami naruszeń. W niektórych przypadkach przedsiębiorca może powiadomić organy ścigania jak policja, czy prokuratura, w razie podejrzenia o popełnienie przestępstwa.
