Rękojmia a gwarancja – czym się różnią i kiedy mają zastosowanie?

Rękojmia i gwarancja niekiedy traktowane są jako tożsame przez konsumentów. Tymczasem są to odmienne pojęcia. Oba jednak odnoszą się do kwestii zagwarantowania konsumentowi możliwości dochodzenia roszczeń w razie niezadowolenia z zakupu. Sprawdź, co różni rękojmię i gwarancję. 

Kiedy idziemy na zakupy ostatnią rzeczą, o jakiej myślimy, jest dochodzenie swoich roszczeń, gdy produkt okaże się nietrafiony lub wadliwy. Niestety nie wszystkie zakupy przynoszą satysfakcję. Dokonując zakupu przez Internet, oczekujemy, że produkt przyjedzie sprawny i w nienaruszonym stanie. Zdarza się jednak, że nie działa, jest zniszczony lub wybrakowany. W takich przypadkach prawo chroni konsumenta, który może wnieść o wymianę produktu, czy wzrost kosztów. Przedsiębiorca natomiast może wzmocnić poczucie bezpieczeństwa klienta w czasie zakupów, zapewniając mu gwarancję na zakup produktu.

Gwarancja a rękojmia – różnice

Zjawisko rękojmi jest dokładnie opisane przez prawo, zatem kupujący czuje się chroniony odgórnie. Prawo nakłada na sprzedawcę pewne ograniczenia, co do których klient ma prawo dochodzić swoich roszczeń.

Natomiast w przypadku gwarancji to sprzedawca ustala zasady ewentualnych zwrotów. Niektóre gwarancje są o tyle korzystne, że producent czasem przedłuża je np. na 5 lat, co daje poczucie bezpieczeństwa dłużej niż w ramach rękojmi.

Główne różnice między gwarancja a rękojmią ukazuje poniższa tabela.

Podstawa prawna rękojmi i reklamacji

Przepisy dotyczące rękojmi odnajdziemy w art. 556-572. Natomiast o samej istocie rękojmi mówi nam 558 § 1 Kodeksu Cywilnego.

§ 1. Jeżeli rzecz sprzedana ma wady, kupujący może od umowy odstąpić albo żądać obniżenia ceny. Jednakże kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie.

Chcąc szukać przepisów dotyczących gwarancji, również sięgniemy do Kodeksu cywilnego, lecz tym razem do art. 577-582. Z przepisów dowiadujemy się m.in., w jaki sposób możliwe jest złożenie gwarancji. Art. 577:

§ 1. Udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie.

Co to jest rękojmia?

Przestrzeganie zasad rękojmi jest narzucone na sprzedawcę ustawowo. Sprzedawca na podstawie posiadania paragonu lub innych dowodów zakupu zobowiązany jest do naprawienia nadmiernych niedogodności, jakie posiada wadliwy produkt, jego wymiany, czy też zagwarantowania konsumentowi obniżenia ceny. Odnosząc się do zasad Kodeksu cywilnego, sprzedawca nie może odmówić klientowi rękojmi w określonych przypadkach. W jakich? Mówi nam o tym art. 556 Kodeksu cywilnego:

Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).

Rękojmia a gwarancja – rodzaje wad

Wady fizyczne towaru mają miejsce, gdy zakup jest niezgodny z umową. Niezgodność następuje, gdy (art. 556):

1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;

• Przykład: Odkurzacz, który nie odkurza.

2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;

• Przykład: Zakup pozornie wodoodpornego przedmiotu, który wcale taki nie jest.

3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;

• Przykład: Klient, kupując patelnię do naleśników, informuje sprzedawcę, że zamierza na niej smażyć mięso. Sprzedawca nie reaguje.

4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

• Przykład: Klient kupuje telefon, który został wydany bez baterii (a zgodnie z umową powinien ją mieć).

Niezgodność towaru z umową w kontekście wady prawnej występuje natomiast, gdy zakupiony towar jest:

• własnością osoby trzeciej;
• obciążony prawem osoby trzeciej;
• jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.

Dochodzenie rękojmi

Klient ma cztery możliwości dochodzenia swoich roszczeń z tytułu rękojmi, do:

• bezpłatnej naprawy towaru;
• wymiany towaru na nowy;
• obniżenia ceny wadliwego towaru;
• odstąpienia od umowy.

Przy czym warto zaznaczyć, że z tytułu rękojmi w pierwszej kolejności rozpatruje się wymianę lub naprawę wadliwego towaru (koszty naprawy ponosi sprzedawca). Dopiero w ostateczności następuje obniżka ceny, lub odstąpienie od umowy.

Sprzedawca nie może uzależniać przyjęcia reklamacji od dostarczenia paragonu. Można okazać także inny dowód zakupu. Natomiast sprzedawca nie musi przyjąć reklamacji, jeśli kupujący w momencie zawarcia umowy wiedział o wadach produktu i kupił, np. wybrakowany ekspres do kawy na promocji, właśnie ze względu na wady fizyczne rzeczy.

Warunki rękojmi

Jaki jest termin na dochodzenie roszczeń? Jeśli chodzi o czas, to sprzedawca jest odpowiedzialny za towar przez 2 lata od dnia wydania produktu. 5 lat wynosi okres rękojmi obejmujący nieruchomości. Zakup używanego towaru stanowi podstawę do skrócenia rękojmi do 1 roku, jednak należy o tym poinformować klienta. Od momentu, w którym konsument spostrzeże wadę produktu, na złożenie reklamacji ma rok czasu.

Natomiast sprzedawca ma 14 dni na rozpatrzenie gwarancji. W przypadku, gdy czas ten się wydłuża, a klient pozostaje bez odpowiedzi, reklamacja zostaje uznana za przyjętą. Jeśli sprzedawca nie zgadza się z reklamacją, a klient złożył ją w terminie, to sprzedawca musi udowodnić odpowiedzialność konsumenta za wadę produktu. Jeśli wada została zauważona po roku od zakupu, wówczas dowód leży po stronie konsumenta.

Elementy reklamacji

Jak napisać reklamację? Tak naprawdę forma nie została określona, jednak dla celów dowodowych zalecana jest forma pisemna. W reklamacji należy wskazać takie informacje jak:

• miejscowość i data sporządzonego dokumentu,
• dane sprzedawcy,
• opis transakcji – np. numer zamówienia,
• opis wady,
• prośba o rozpatrzenie reklamacji,
• informacja o ewentualnych załącznikach (np. zdjęciach wady),
• podpis.

Co to jest gwarancja?

W przypadku gwarancji to już nie ustawodawca wyznacza warunki, lecz sam producent. Świadczenie gwarancji jest dobrowolne. Jest to nie tylko korzystne dla klienta, lecz i dla samego producenta jako pewna technika marketingu. Klienci, widząc, że na towar udzielana jest gwarancja, mają prawo sądzić, że produkt cechuje się wysoką jakością, a nawet w razie wad na podstawie gwarancji producent go naprawi lub wymieni. Warunki gwarancji bywają jednak ograniczone ze względu na to, że leżą w pełnym interesie producenta. Należy jednak pamiętać, że obowiązywanie gwarancji nie zwalnia sprzedawcy z tytułu rękojmi i klient dalej może z niej skorzystać.

Warunki gwarancji

Gwarantem może być zarówno producent, jak i sprzedawca, dystrybutor, a nawet importer, a jego odpowiedzialność jest z góry ustalona w dokumencie gwarancyjnym (karcie gwarancji). Choć konsument wcale nie musi jej fizycznie otrzymać. Jeśli gwarancja teoretycznie występuje i klient został o tym poinformowany, to ona i tak obowiązuje. W celach dowodowych klient może żądać udokumentowania jej istnienia na oświadczeniu zawierającym m.in. wskazanie gwaranta, okres gwarancji, czy inne dane niezbędne do dochodzenia roszczeń.

To gwarant jest odpowiedzialny za zaistnienie gwarancji i on ustala jej warunki, również termin gwarancji. Zwykle gwarancja wynosi 2 lata i można przypuszczać, że właśnie tyle obowiązuje, jeśli nie została sprecyzowana przez producenta. Może się jednak zdarzyć tak, że jest ona udzielona na wiele lat, np. 10, wówczas sprzedawca o niej informuje. Gwarant ma prawo także do określenia czasu rozpatrzenia gwarancji, jeśli tego nie zrobi, można przypuszczać, że jest to do 14 dni. W razie gwarancji jej termin biegnie od nowa od dnia wydania towaru naprawionego lub wymienionego. Koszty dostarczenia wadliwego produktu ponosi gwarant.

Gwarancja i rękojmia to dwa sposoby dochodzenia swoich roszczeń w razie wadliwego towaru. Podstawową różnicą w obu sposobach jest stopień odpowiedzialności za towar. W przypadku roszczeń z tytułu rękojmi odpowiedzialność sprzedawcy jest większa i wynika z przepisów prawa. W przypadku gwarancji to gwarant odpowiada za towar i on określa warunki dochodzenia roszczeń przez klienta. Nie każdy producent udziela zabezpieczenia z tytułu gwarancji, jednak rękojmia obowiązuje zawsze.

Rękojmia a gwarancja – zmiany 2023

Od 1 stycznia 2023 roku w życie weszły istotne zmiany dotyczące rękojmi i gwarancji w umowach sprzedaży. Dotychczasowe pojęcie rękojmi, znane z Kodeksu cywilnego, zostało zastąpione regulacjami dotyczącymi niezgodności towaru z umową, które znalazły się w ustawie o prawach konsumenta. Nowe przepisy wprowadzają bardziej precyzyjne zasady reklamacji dla konsumentów, podczas gdy regulacje dotyczące gwarancji oraz rękojmi w obrocie profesjonalnym (np. między przedsiębiorcami) pozostały w Kodeksie cywilnym.

Nowe przepisy wprowadzają bardziej przejrzysty model reklamacji. Konsument może teraz zażądać naprawy, wymiany na nowy produkt, obniżenia ceny, a nawet odstąpienia od umowy – o ile wada jest istotna. W pierwszej kolejności sprzedawca ma obowiązek zrealizować wybór klienta, chyba że jest to niemożliwe lub wiąże się z nadmiernymi kosztami. W takim przypadku konsument może zmienić swoje żądanie.

Sprzedawcy są odpowiedzialni za wady ujawnione w ciągu dwóch lat od zakupu, choć dla towarów używanych okres ten może zostać skrócony do jednego roku. Co istotne, reklamacje muszą być rozpatrywane bez zbędnej zwłoki, by ograniczyć niedogodności dla konsumentów.

Gwarancja, jako dodatkowe zabezpieczenie, pozostaje nienaruszona. Jej zasady nadal są regulowane odrębnie, co pozwala konsumentom na korzystanie z ochrony w ramach gwarancji, niezależnie od przepisów o niezgodności towaru z umową.

Nowelizacja przepisów stanowi krok w stronę lepszego zabezpieczenia interesów konsumentów. Przejrzyste reguły i zwiększona elastyczność w dochodzeniu roszczeń sprawiają, że konsumenci mogą czuć się pewniej, a proces reklamacyjny staje się bardziej efektywny. W efekcie obie strony – kupujący i sprzedający – zyskują na jasności i sprawności działania nowych zasad.