Umowa pożyczki jest jednym z najczęściej zawieranych dokumentów w obrocie gospodarczym i prywatnym. Zgodnie z Kodeksem cywilnym stanowi umowę cywilnoprawną, w ramach której pożyczkodawca przekazuje pożyczkobiorcy określoną kwotę pieniędzy lub rzecz, którą pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić w tej samej ilości lub tej samej wartości.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_106376018_biznesmen-podpisuje-umow%C4%99-szczeg%C3%B3%C5%82y-umowy-biznesowej-podpisuje-i-sprzedaje-umowy.html
Choć umowa pożyczki jest stosunkowo prosta, ważne jest, aby wiedzieć, jak ją zawrzeć, na co zwrócić uwagę i jakie zapisy powinny się w niej znaleźć. Gdy nie przywiązuje się wagi do takich kwestii, narażamy siebie i drugą stronę na poważne konsekwencje, a nawet straty finansowe.
Umowa pożyczki – czym jest?
Umowa pożyczki to umowa cywilnoprawna, na podstawie której pożyczkodawca przenosi na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Pożyczkobiorca natomiast zobowiązuje się do zwrotu tej samej ilości pieniędzy lub tych samych rzeczy tego samego gatunku i jakości.
Podstawową cechą pożyczki jest to, że po przekazaniu przedmiotu pożyczki, staje się on własnością pożyczkobiorcy. Jednakże zasilenie majątku pożyczkobiorcy jest tylko tymczasowe, ponieważ zobowiązanie do zwrotu pożyczki pozostaje.
Pożyczka jest umową konsensualną, co oznacza, że jej zawarcie nie wymaga żadnych dodatkowych czynności poza oświadczeniem woli obu stron. W przeciwieństwie do umowy realnej, jak na przykład umowa darowizny, nie trzeba fizycznie przekazać przedmiotu umowy, by umowa była uznana za zawartą.
Umowa pożyczki – definicja
Chcąc przytoczyć dokładną definicję umowy pożyczki należy wskazać art. 720 Kodeksu cywilnego, który brzmi:
§ 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
Co powinna zawierać umowa pożyczki?
Umowa pożyczki, aby była skuteczna i chroniła interesy obu stron, powinna zawierać kilka kluczowych elementów:
1) Data i miejsce zawarcia umowy
Należy wskazać miejsce i datę zawarcia umowy, co pozwala określić moment, od którego umowa nabiera mocy prawnej.
2) Określenie stron umowy
Stronami umowy są pożyczkodawca oraz pożyczkobiorca. Jeśli stronami są osoby fizyczne, umowa powinna zawierać dane takie jak imiona, nazwiska, daty urodzenia, miejsce zamieszkania, numery dokumentów tożsamości (np. dowód osobisty, paszport, legitymacja studencka), a także opcjonalnie PESEL. W przypadku firm lub osób prawnych, wymagane są dane takie jak adres siedziby, numer KRS, NIP, a także osoba reprezentująca firmę.
3) Wskazanie przedmiotu umowy
Przedmiotem umowy może być zarówno określona suma pieniędzy, jak i rzeczy oznaczone co do gatunku. Powinno się dokładnie określić, co stanowi przedmiot pożyczki, w tym walutę (w przypadku pieniędzy) lub precyzyjny opis rzeczy, np. rodzaj zboża, gatunek drewna.
4) Warunki zwrotu pożyczki
Należy określić warunki zwrotu pożyczki, np. wysokość odsetek, czy pożyczka jest spłacana w ratach, w jakiej walucie, czy możliwa jest wcześniejsza spłata, oraz gdzie ma się odbyć zwrot (np. przelew na konto).
5) Oświadczenie o stanie majątkowym pożyczkobiorcy
Celem tego zapisu jest zabezpieczenie interesów pożyczkodawcy na wypadek, gdyby pożyczkobiorca stał się niewypłacalny.
6) Warunki wypowiedzenia umowy
Umowa powinna określać, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby możliwe było jej wypowiedzenie. Może dotyczyć np. okresu wypowiedzenia: natychmiastowego, tygodniowego lub miesięcznego.
7) Podpisy stron
Na końcu umowy powinny znaleźć się podpisy obu stron, co stanowi potwierdzenie zgody na warunki umowy.
Jakie są strony w umowie pożyczki?
Umowa pożyczki ma dwie strony:
Pożyczkodawca – osoba, która przekazuje określoną kwotę pieniędzy lub rzeczy pożyczkobiorcy.
Pożyczkobiorca – osoba, która otrzymuje pożyczkę i zobowiązuje się ją zwrócić w określonym terminie.
W umowie pożyczki mogą uczestniczyć zarówno osoby fizyczne, jak i przedsiębiorcy. Istnieją także przepisy szczególne dotyczące umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami, w tym regulacje dotyczące wzorców umownych oraz ochrony konsumentów. Dodatkowo, w przypadku pożyczek bankowych obowiązują przepisy Prawa bankowego, które regulują szczegóły takich umów.
Jaki może być przedmiot umowy pożyczki?
Przedmiotem umowy pożyczki mogą być:
Pieniądze – zarówno w postaci gotówki, jak i przelewu bankowego.
Rzeczy oznaczone co do gatunku – oznacza to, że pożyczkobiorca otrzymuje rzeczy, które są zamienne, np. zboże, węgiel czy jabłka, które muszą spełniać określone parametry, takie jak gatunek czy waga.
Umowa pożyczki – w jakiej formie może być zawarta?
Umowa pożyczki może być zawarta zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej. Czy prawo wymaga zachowania formy dokumentowej? Zasadniczo nie ma wymogu, by pożyczka była zawierana na piśmie, jednak w praktyce zaleca się sporządzenie umowy na piśmie, szczególnie gdy wartość przekracza tysiąc złotych. W takim przypadku umowa pożyczki powinna zostać zawarta w formie pisemnej, aby zapewnić odpowiednią dokumentację dowodową (ad probationem).
Choć pożyczka powyżej tej kwoty może zostać zawarta bez zachowania formy pisemnej, sądy uznają, że umowa ta jest wciąż ważna, o ile została wyrażona w sposób dorozumiany. Wola strony może być ujawniona przez jej zachowanie, które dostatecznie wskazuje na zamiar zawarcia umowy, jak na przykład przelanie środków lub inne czynności potwierdzające intencje stron.
Zaskakującym przypadkiem jest również sytuacja, w której samo pokwitowanie odebrania pieniędzy może stanowić wystarczający dowód zawarcia umowy pożyczki. Taką interpretację potwierdził Sąd Apelacyjny w 2007 roku w wyroku (sygn. akt ACa 37/2007).
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_36982473_banknot-100-z%C5%82.html
Opodatkowanie umowy pożyczki
Warto pamiętać, że umowa pożyczki może wiązać się z obowiązkiem zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC). Zgodnie z przepisami, po zawarciu umowy pożyczki, podatnik ma 14 dni na zgłoszenie jej do urzędów skarbowych, składając formularz PCC-3.
Podatek od pożyczki wynosi 0,5% wartości pożyczonej kwoty. W przypadku niezgłoszenia pożyczki w wymaganym terminie, podatnik może zostać obciążony sankcją w wysokości 20% wartości podatku. Podstawą opodatkowania jest wartość pożyczki albo każda przekazana kwota, której wartość nie była ustalona z góry.
Umowa pożyczki w obcej walucie
Umowa pożyczki w obcej walucie ma swoją specyfikę, szczególnie w kontekście spłaty pożyczki. Jeżeli przedmiotem umowy pożyczki jest kwota wyrażona w walucie obcej, to biorący pożyczkę zobowiązany jest do jej zwrotu w tej samej walucie, chyba że umowa przewiduje możliwość spłaty w walucie polskiej.
Wartości waluty obcej należy określać według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski (NBP) z dnia wymagalności roszczenia, chyba że w umowie określono inaczej. W przypadku, gdy pożyczkobiorca spóźnia się ze zwrotem pożyczki, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej, według średniego kursu NBP z dnia, w którym dokonano zapłaty.
Warto także zaznaczyć, że umowa pożyczki w obcej walucie może być nieodpłatna, na przykład w przypadku tzw. pożyczek grzecznościowych, gdzie pożyczkodawca nie domaga się odsetek. Natomiast w przypadku odpłatnej pożyczki, pożyczkodawca może zastrzec sobie wynagrodzenie za korzystanie z pożyczonych pieniędzy, np. w formie odsetek, które także mogą być zapisane w walucie obcej lub w walucie krajowej.
Jak wygląda odstąpienie od umowy pożyczki?
Odstąpienie od umowy pożyczki może nastąpić w określonych przypadkach, głównie wtedy, gdy pożyczkodawca ma wątpliwości co do możliwości zwrotu pożyczki przez pożyczkobiorcę. Może to być związane z niewystarczającym stanem majątkowym pożyczkobiorcy, który uniemożliwia mu wywiązanie się z umowy.
Pożyczkodawca ma prawo odstąpić od umowy, jeżeli w chwili zawarcia umowy miał podstawy, by przypuszczać, że pożyczkobiorca nie będzie w stanie zwrócić pożyczki. Stan majątkowy pożyczkobiorcy jest oceniany z uwzględnieniem jego aktywów oraz pasywów. Jeśli zwrot pożyczki staje się wątpliwy z powodu niewypłacalności, pożyczkodawca może podjąć decyzję o odstąpieniu.
Warto podkreślić, że prawo do odstąpienia nie przysługuje pożyczkodawcy, jeśli w chwili zawierania umowy znał lub łatwo mógł dowiedzieć się o złym stanie majątkowym pożyczkobiorcy. W takich przypadkach, jeżeli pożyczkodawca decyduje się na odstąpienie, musi to zrobić w formie pisemnej, jeśli umowa została zawarta w tej samej formie.
Sprawdź też: Pożyczka z zakładu pracy – kto może się o nią ubiegać? Zasady
Roszczenia w umowie pożyczki
W przypadku, gdy pożyczkodawca nie wywiązuje się z obowiązku wydania przedmiotu umowy, pożyczkobiorca ma prawo do roszczenia. Roszczenie to przedawnia się po upływie sześciu miesięcy od momentu, w którym przedmiot pożyczki powinien zostać wydany. To oznacza, że jeżeli pożyczkodawca nie dostarczy przedmiotu umowy w terminie, pożyczkobiorca może dochodzić swoich roszczeń na drodze prawnej.
Z kolei, gdy w umowie pożyczki nie określono terminu zwrotu, pożyczkobiorca zobowiązany jest do zwrotu pożyczki w ciągu sześciu tygodni od momentu wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę. Jest to standardowy okres na zwrot pożyczki w sytuacji, kiedy brak jest innych postanowień w umowie dotyczących daty zwrotu.
Umowa pożyczki a szkoda
W przypadku, gdy przedmioty pożyczki są wadliwe, pożyczkodawca ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pożyczkobiorcy. Odpowiedzialność ta występuje wtedy, gdy pożyczkodawca, wiedząc o wadach przedmiotu pożyczki, nie poinformował o tym pożyczkobiorcy. Taka sytuacja może prowadzić do roszczeń pożyczkobiorcy, który może domagać się naprawienia szkody.
Jeśli wada rzeczy była oczywista i pożyczkobiorca mógł ją zauważyć bez problemu, to odpowiedzialność pożyczkodawcy jest wyłączona. W takim przypadku pożyczkobiorca nie może domagać się odszkodowania. Odpowiedzialność za szkodę może być również zmodyfikowana w umowie, ponieważ jest to reguła dyspozytywna, co oznacza, że strony umowy mogą wprowadzić inne zasady odpowiedzialności.
Warto pamiętać, że sposób zgłaszania szkody jest dowolny, co daje pożyczkobiorcy elastyczność w dochodzeniu roszczeń. W przypadku wady rzeczy, pożyczkobiorca może skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy lub domagać się naprawienia szkody przez pożyczkodawcę.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_43221155_przyjd%C5%BA-do-porozumienia-zamyka-up-%C5%82adni-koledzy-trz%C4%85%C5%9B%C4%87-r%C4%99ki-z-dokumentu-lying-on-the-beach-na-stole.html
