Nie zawsze sprzeciw wobec warunków pracy czy samego pracodawcy przybiera formę zaprzestania wykonywania obowiązków służbowych. Wbrew przeciwnie – istnieje bowiem strajk włoski, który ma znamiona protestu. Tutaj głównym czynnikiem jest jednak nadmierna skrupulatność.
Strajk włoski jest pojęciem znanym nie od dziś. Ze względu na swój uniwersalny charakter jest wykorzystywany nie tylko we Włoszech, ale również w wielu innych krajach. Zachęca do tego przede wszystkim sposób manifestacji sprzeciwu, któremu daleko do radykalnych protestów. Na czym polega strajk włoski? Czy jest to legalne? Jakie są przykłady strajków włoskich?
Strajk włoski – definicja
Strajk włoski w pracy zalicza się do formy protestu. Najczęściej jest on spotykany we Włoszech, jednak z takiego rozwiązania chętnie korzystają różne grupy zawodowe w wielu krajach np. w Japonii, a niekiedy również i w Polsce. Ten rodzaj strajku nazywany jest też „strajkiem ślimaczym”, „strajkiem żółwim”, czy „strajkiem białym”. Wersja w języku angielskim to „go-slow”, a w języku włoskim „sciopero bianco”.
Na czym polega strajk włoski?
Cechą wyróżniającą strajk włoski jest jego niemalże niezauważalny charakter. W takiej sytuacji pracownik przystępujący do akcji wykonuje swoją pracę jednak w sposób bardzo powolny, dokładny i przesadnie skrupulatny. Zatrudnieni nie porzucają pracy i swoich obowiązków, które powinni wykonywać w ramach zawartego stosunku pracy, ale jednocześnie stają się mało wydajni.
W wyniku takiego działania zadania przewidziane na kilka godzin skutecznie wydłużą się w czasie. W niektórych przypadkach pracownicy nie tylko nie będą robili niczego ponad swoje podstawowe obowiązki, a nawet decydują się na pozorowanie ich wykonywania.
Szukasz ciekawej pracy w Bydgoszczy? Sprawdź nowe ogłoszenia w serwisie GoWork.pl!
Skutki strajku włoskiego
Teoretycznie pracownicy podczas strajku włoskiego nie porzucają obowiązków, co nie powinno sprawiać pracodawcy dużych problemów. Okazuje się jednak, że obniżenie wydajności niekorzystnie wpływa na całą firmę, a nawet może doprowadzić do jej paraliżu. Przez strajk włoski pojawia się gorsza opłacalność produkcji, czy niższe obroty w handlu. Podejmowanie tego typu działań powoduje również falę ogromnych kolejek, a także mnóstwo niezadowolonych klientów, którzy tracą swój czas i pieniądze.
W strajku włoskim straty poniesione przed przedsiębiorstwo mogą skutkować nałożeniem kary porządkowej na pracownika, a nawet zwolnieniem go z pracy.
Legalność strajku włoskiego
Choć strajki włoski jest mało widoczny oraz nie przybiera agresywnej formy manifestacji, w obliczu obowiązującego prawa jest nielegalny. Biorąc pod uwagę Kodeks pracy, można bowiem zauważyć, że jego charakter może stać w sprzeczności z podstawowymi obowiązkami pracownika wynikającymi z istoty stosunku pracy. Wątpliwości w tej kwestii rodzi art. 100 Kodeksu pracy, który brzmi:
„§ 1. Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę”.
Według specjalistów pracownikowi, który celowo spowalnia proces wykonywania pracy, można zarzucić brak należytej staranności.
Problemem są również inne kwestie prawne. Strajk włoski nie jest rozpatrywany w ramach klasycznego strajku, ale w rozumieniu przepisów o rozwiązywaniu sporów zbiorowych jest uważany za akcję protestacyjną (ustawa definiuje strajk jako zbiorowe powstrzymywanie się pracowników od wykonywania pracy). Obowiązują tu regulacje ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. W przypadku akcji protestacyjnej, która ma spełniać kryteria legalności, powinna być zorganizowana dopiero nieudanym zakończeniu rokowań z firmą, podczas których nie doszło do uzyskania konsensusu. Co więcej, akcja protestacyjna nie może stwarzać zagrożenia życia i zdrowia wobec innych osób, a strajkujący muszą przestrzegać obowiązującego prawa.
Przykłady strajku włoskiego
Ze względu na to, że strajk włoski jest stosunkowo prosty do wprowadzenia, korzysta z niego wiele grup zawodowych. Przykładem może być tutaj:
1. Strajk włoski celników – polega on na bardzo dokładnej i skrupulatnej, a więc czasochłonnej kontroli samochodów, powodując wielokilometrową kolejkę pojazdów oczekujących. Sam strajk celników prowadzony w sposób włoski doprowadza do mniejszych problemów w obsłudze obywateli, niż miałoby to miejsce w przypadku całkowitego porzucenia obowiązków służbowych.
2. Strajk włoski nauczycieli – taką akcję przeprowadzono również w Polsce w 2019 roku. Nauczyciele zdecydowali się na ten krok, ponieważ za zaprzestanie pracy w klasycznym strajku nie otrzymaliby wynagrodzenia. Strajk włoski w systemie edukacji polegał na wstrzymaniu prowadzenia bezpłatnych kół zainteresowań dla uczniów oraz rezygnacji z wyjazdów na wycieczki lub olimpiady poza godzinami pracy, jeśli nie były one dodatkowo płatne.
3. Strajk włoski pracowników sklepów – w tej branży również łatwo wprowadzić założenia włoskiego strajku. Może on polegać na bardzo dokładnym i czasochłonnym uzupełnianiu towaru na półkach. Szczególnie uciążliwe jest jednak skrupulatne skanowanie produktów na kasie, co powoduje długie kolejki i duże niezadowolenie klientów, które może odbić się na stracie zaufania wobec danego sklepu czy marketu.
4. Strajk włoski kierowców – najlżejszy styl manifestacji sprzeciwu jest możliwy to zastosowania nawet przez zwykłych obywateli. W 2013 roku pojawiła się akcja mająca na celu sprzeciw wobec zarobków policji uzyskiwanych z radarów. Obywatele nawoływali w niej do masowego stosowania ograniczeń prędkości. W wyniku takiego strajku zyski z fotoradarów miały zostać ograniczone.
W niektórych zawodach trudno o prowadzenie założeń strajku włoskiego. Przykładowo lekarze czy pielęgniarki, gdy wykonywaliby swoje zadania zbyt długo, mogłoby mieć to poważne konsekwencje w kwestii zdrowia i życia pacjentów. Jest to sytuacja trudna, ponieważ wiąże się z zasadami etyki zawodowej.
Zobacz też: Protest pracowników sieci handlowych. Jakie mają żądania?
Co daje pracownikom strajk włoski?
Powodem podejmowania przez pracowników strajku włoskiego są niezadowalające kwestie związane z pracą i postępowaniem pracodawcy. Może to dotyczyć zarówno kwestii zatrudnienia, warunków w miejscu pracy, jak i wynagrodzenia. Strajk włoski ma za zadanie poprawić sytuację zatrudnionych poprzez wywołanie presji na pracodawcy. Strajkujący domagają się często podwyżek, lepszych świadczeń socjalnych, a nawet zwiększenia liczby pracowników ze względu na braki kadrowe i zbyt duże obciążenie obowiązkami.
W ogólnym założeniu ma on zmienić warunki na korzyść pracowników, aby uniknąć dalszych kosztów ponoszonych przez firmę w trakcie zbyt powolnego wykonywania pracy, charakterystycznego dla takiego strajku. Warto jednak zauważyć, że podjęcie takiej akcji w niektórych przypadkach może wywołać efekt odwrotny od zamierzonego, a więc nałożyć przykre konsekwencje na samych pracowników. Stosowanie strajku włoskiego powinno być więc kwestią indywidualną, poprzedzoną próbą poprawy sytuacji z osobami na stanowiskach kierowniczych.
